اسحاق و ابراهیم (قرآن)اِسْحاق (ع)، پیامبر و نیای قوم بنی اسرائیل که در قرآن کریم بارها از او یاد شده است. اصل نام او در عبری «یِصحاق» ( فعل مضارع ) به معنی «می‌خندد» است. ۱ - اسحاق موهبت خدایک از موهبت های خداوند به حضرت ابراهیم تولد حضرت اسحاق می‌باشد آنجاکه می‌فرماید: وتلک حجتنآ ءاتینـهآ ابرهیم علی قومه... •(و آن حجت ما بود كه به ابراهيم در برابر قومش داديم درجات هر كس را كه بخواهيم فرا مى‌بريم زيرا پروردگار تو حكيم داناست.) و وهبنا له اسحـق ویعقوب...(و به او اسحاق و یعقوب را بخشيديم و همه را به راه راست درآورديم و نوح را از پيش راه نموديم و از نسل او داوود و سليمان و ايوب و يوسف و موسى و هارون را هدايت كرديم و اين گونه نيكوكاران را پاداش مى‌دهيم.) واذ قال ابرهیم... •(و ياد كن هنگامى را كه ابراهيم گفت پروردگارا اين شهر را ايمن گردان و مرا و فرزندانم را از پرستيدن بتان دور دار.) الحمد لله الذی وهب لی علی الکبر اسمـعیل واسحـق...(سپاس خداى را كه با وجود سالخوردگى اسماعیل و اسحاق را به من بخشيد به راستى پروردگار من شنونده دعاست.) واذکر فی الکتـب ابرهیم... •(و در اين كتاب به ياد ابراهيم پرداز زيرا او پيامبرى بسيار راستگوى بود.) فلما اعتزلهم وما یعبدون من دون الله وهبنا له اسحـق...(و چون از آنها و از آنچه به جاى خدا مى‌پرستيدند كناره گرفت اسحاق و يعقوب را به او عطا كرديم و همه را پیامبر گردانيديم.) قلنا یـنار کونی بردا وسلـما علی ابرهیم•(گفتيم اى آتش براى ابراهيم سرد و بى آسيب باش.) و وهبنا له اسحـق ویعقوب...(و اسحاق و يعقوب را به عنوان نعمتى افزون به او بخشوديم و همه را از شايستگان قرار داديم.) وابرهیم اذ قال لقومه اعبدوا الله... •(و ياد كن ابراهيم را چون به قوم خويش گفت خدا را بپرستيد و از او پروا بداريد اگر بدانيد اين كار براى شما بهتر است.) و وهبنا له اسحـق ویعقوب...(و اسحاق و يعقوب را به او عطا كرديم و در ميان فرزندانش پيامبرى و كتاب قرار داديم و در دنيا پاداشش را به او بخشيديم و قطعا او در آخرت نيز از شايستگان خواهد بود.) ۲ - اسحاق پاداش ابراهیمخداوند اسحاق را به عنوان پاداش روی گردانی ابراهیم (علیهما السلام) از بت پرستان به او عطا کرد همچنانکه می‌فرماید: قال اراغب انت عن ءالهتی یـابرهیم... •(گفت اى ابراهيم آيا تو از خدايان من متنفرى اگر باز نايستى تو را سنگسار خواهم كرد و برو براى مدتى طولانى از من دور شو.) فلما اعتزلهم وما یعبدون من دون الله وهبنا له اسحـق...(و چون از آنها و از آنچه به جاى خدا مى‌پرستيدند كناره گرفت اسحاق و يعقوب را به او عطا كرديم و همه را پيامبر گردانيديم.) همچنین در آیاتی از قرآن اسحاق به عنوان پاداش دنیایی ابراهیم (علیهما السلام) معرفی شده است آنجاکه می‌فرماید: وابرهیم اذ قال لقومه اعبدوا الله... •(و ياد كن ابراهيم را چون به قوم خويش گفت خدا را بپرستيد و از او پروا بداريد اگر بدانيد اين كار براى شما بهتر است.) و وهبنا له اسحـق و یعقوب و جعلنا فی ذریته النبوة و... وءاتینـه اجره فی الدنیا....(و اسحاق و يعقوب را به او عطا كرديم و در ميان فرزندانش پيامبرى و كتاب قرار داديم و در دنيا پاداشش را به او بخشيديم و قطعا او در آخرت نيز از شايستگان خواهد بود) بنابراین احتمال که «و آتیناه اجره فی الدنیا» ذکر عام پس از خاص «و وهبنا» و «جعلناه» باشد، نکته یاد شده استفاده می‌شود. ۳ - شریعت اسحاقدر قرآن کریم آیات بسیاری مبنی بر پیروی اسحاق از شریعت پدرش ابراهیم (علیهما السلام) آمده است چنانکه می‌فرماید: واتبعت ملة ءابآءی ابرهیم واسحـق ویعقوب ما کان لنآ ان نشرک بالله من شیء ذلک من فضل الله علینا وعلی الناس ولـکن اکثر الناس لایشکرون.(و آيين پدرانم ابراهيم و اسحاق و یعقوب را پيروى نموده‌ام براى ما سزاوار نيست كه چيزى را شريك خدا كنيم اين از عنايت خدا بر ما و بر مردم است ولى بيشتر مردم سپاسگزارى نمى‌كنند.) از مفرد آورده شدن «ملة» در آیه ، برمی آید که ابراهیم، اسحاق و یعقوب علیهم‌السّلام ، از آیین یک سانی پیروی می‌کرده‌اند و چون ابراهیم علیه‌السّلام ، مقدم بر آن دو بوده است، آنان تابع همان شریعت ابراهیم علیه‌السّلام بوده‌اند. ۴ - ثمره اجابت دعای ابراهیمیکی از ثمره های اجابت دعای حضرت ابراهیم ، دعای آن حضرت درباره عطای فرزند از طرف خداوند بوده است که خداوند با اجابت دعا حضرت اسحاق را به حضرت ابراهیم عطا کردند آنجاکه می‌فرماید: الحمد لله الذی وهب لی علی الکبر اسمـعیل واسحـق ان ربی لسمیع الدعآء(سپاس خداى را كه با وجود سالخوردگى اسماعیل و اسحاق را به من بخشيد به راستى پروردگار من شنونده دعاست). ۵ - تولد اسحاقاعطای اسحاق به ابراهیم (علیهما السلام)، در کهن سالی آن حضرت: ولقد جآءت رسلنآ ابرهیم بالبشری قالوا سلـما... •(و به راستى فرستادگان ما براى ابراهيم مژده آوردند سلام گفتند پاسخ داد سلام و ديرى نپاييد كه گوساله‌اى بريان آورد) فلما رأی ایدیهم لاتصل الیه نکرهم... •(و چون ديد دست‌هايشان به غذا دراز نمى‌شود آنان را ناشناس يافت و از ايشان ترسى بر دل گرفت گفتند مترس ما به سوى قوم لوط فرستاده شده‌ايم) وامراته قآئمة فضحکت فبشرنـها باسحـق ومن وراء اسحـق یعقوب•(و زن او ايستاده بود خنديد پس وى را به اسحاق و از پى اسحاق به يعقوب مژده داديم) قالت یـویلتی ءالد وانا عجوز وهـذا بعلی شیخا...(همسر ابراهيم گفت اى واى بر من آيا فرزند آورم با آنكه من پيرزنم و اين شوهرم پيرمرد است واقعا اين چيز بسيار عجيبى است). الحمد لله الذی وهب لی علی الکبر اسمـعیل واسحـق...(سپاس خداى را كه با وجود سالخوردگى اسماعيل و اسحاق را به من بخشيد به راستى پروردگار من شنونده دعاست) ونبئهم عن ضیف ابرهیم•(و از مهمانان ابراهيم به آنان خبر ده) قالوا لاتوجل انا نبشرک بغلـام علیم•(گفتند مترس كه ما تو را به پسرى دانا مژده مى‌دهيم) قال ابشرتمونی علی ان مسنی الکبر فبم تبشرون.(گفت آيا با اينكه مرا پيرى فرا رسيده است بشارتم مى‌دهيد به چه بشارت مى‌دهيد) (به قرینه آیه ۷۲ سوره هود ، «غلام علیم» می‌تواند اسحاق علیه‌السّلام باشد.) ۶ - بشارت اعطای اسحاقدر برخی آیات قرآن به بشارت اعطای اسحاق به ابراهیم (علیهما السلام)، که بشارتی حق می‌باشد اشاره شده است چنانکه می‌فرماید: قالوا لاتوجل انا نبشرک بغلـم علیم•(گفتند مترس كه ما تو را به پسرى دانا مژده مى‌دهيم) قال ابشرتمونی علی ان مسنی الکبر فبم تبشرون•(گفت آيا با اينكه مرا پيرى فرا رسيده است بشارتم مى‌دهيد به چه بشارت مى‌دهيد) قالوا بشرنـک بالحق فلاتکن من القـنطین.(گفتند ما تو را به حق بشارت داديم پس از نوميدان مباش) سلـم علی ابرهیم• وبشرنـه باسحـق نبیا من الصـلحین.(و او را به اسحاق كه پيامبرى از جمله شايستگان است مژده داديم.) ۷ - پانویس
۸ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۲۵۵، برگرفته از مقاله «اسحاق و ابراهیم». |